Na 8 km. od današnjeg Svrljiga nalazili su se ostaci drevnog Grada Svrljiga koji datira od I veka, kada su na ovim prostorima vladali Rimljani.
Drevni Grad Svrljig administrativno je pripadao provinciji Mezeji. Prvi relativno pouzdani, pismeni trag o gradu Svrljigu sreće se u 4. veku naše ere na putnoj karti: Tabula Peuntingeriana, na kojoj se, na relaciji izmedju Naisa (Naisso) i Racijarije (Ratiarie) - današnji Arčar, nalaze dve značajne stanice Timaco Maiori i Timaco Minori. Prema ovom podatku u okolini Svrljiga nalazila se prva stanica koja je vodila od Niša prema Vidinu pod nazivom: Timaco Maiori ili Timacumk Maius u prevodu Veliki Timok.Iako u arheologiji problem ubikacije ovih dveju stanica od Niša do Arčara na Dunavu nije konačno rešen.
Sasvim je pouzdan podatak da je 535. godine za vreme cara Justinijana, na potezu od Niša do Vidina, dolinom Timoka ponovo utvrdjeno 27 gradova/kastela, medju njima i Timacum Maius, što ukazuje da je Grad Svrljig – da bi bio obnovljen, morao već postojati pre Justinijana.
Grad Svrljig je rušen još tri puta. Porušio ga je Stevan Nemanja za vreme vojnih pohoda protiv Vizantije 1182. godine. U starim srpskim biografijama nalazi se podatak da je Stevan Nemanja razrušio mnoge gradove “I grad slavni Niš, i Svrljig, i grad Ravni i grad Kozli“. Treći put Svrljig su porušili Ugri 1597., a četvrti put 1800. godine učinio je to Pazvan-Oglu. U svim kartama srednjovekovne Srbije Svrljig je označen kao važan grad nemanjićke države.
Petar Petrović je, prema naznakama iz spisa Prokopija Cezarca, postavio hipotazu da se lokacija kastela Meridioponte nalazila u blizini Knjaževca – Baranice ili, oko Grada Svrljiga, budući da su na ovim prostoru, kod Niševca – podno Svrljiga, “otkrivene ranohrišćanske crkve“, što bi bilo u skladu sa “ statusom Meridia kao episkopskog sedišta “. Ovoj pretpostavci ide u prilog i podatak da su u Gradu Svrljigu napisani Svrljiški odlomci jevandjelja 1279. godine, koji su 1994., integralmo publikovani. Svrljiško jevanjdjelje je najstariji do danas pronadjeni spis stare srpske pismenosti u istočnoj Srbiji, koji govori o vrlo živom religijskom životu na ovim prostorima.
Na širem prostoru sadašnjeg grada Svrljiga i okoline,postoje vidljivi tragovi materijalne kulture koji sežu do paleolita,o čemu svedoče uglačane životinjske kosti pronadjene u Prekonoškoj pećini, koja je u 19. veku bila arheološki najistraživanija pećina. Što se tragova iz neolita tiče, reč je o pre svega o glačanim kamenim sekirama sa otvorom za držalje. Pronadjena bakarna krstasta sekira jeste relikt eneolitske kulture.
U pogledu ostataka materijalne kulture antiškog Svrljiga, danas su dostupni i poznati:
Drevni Grad Svrljig administrativno je pripadao provinciji Mezeji. Prvi relativno pouzdani, pismeni trag o gradu Svrljigu sreće se u 4. veku naše ere na putnoj karti: Tabula Peuntingeriana, na kojoj se, na relaciji izmedju Naisa (Naisso) i Racijarije (Ratiarie) - današnji Arčar, nalaze dve značajne stanice Timaco Maiori i Timaco Minori. Prema ovom podatku u okolini Svrljiga nalazila se prva stanica koja je vodila od Niša prema Vidinu pod nazivom: Timaco Maiori ili Timacumk Maius u prevodu Veliki Timok.Iako u arheologiji problem ubikacije ovih dveju stanica od Niša do Arčara na Dunavu nije konačno rešen.
Sasvim je pouzdan podatak da je 535. godine za vreme cara Justinijana, na potezu od Niša do Vidina, dolinom Timoka ponovo utvrdjeno 27 gradova/kastela, medju njima i Timacum Maius, što ukazuje da je Grad Svrljig – da bi bio obnovljen, morao već postojati pre Justinijana.
Grad Svrljig je rušen još tri puta. Porušio ga je Stevan Nemanja za vreme vojnih pohoda protiv Vizantije 1182. godine. U starim srpskim biografijama nalazi se podatak da je Stevan Nemanja razrušio mnoge gradove “I grad slavni Niš, i Svrljig, i grad Ravni i grad Kozli“. Treći put Svrljig su porušili Ugri 1597., a četvrti put 1800. godine učinio je to Pazvan-Oglu. U svim kartama srednjovekovne Srbije Svrljig je označen kao važan grad nemanjićke države.
Petar Petrović je, prema naznakama iz spisa Prokopija Cezarca, postavio hipotazu da se lokacija kastela Meridioponte nalazila u blizini Knjaževca – Baranice ili, oko Grada Svrljiga, budući da su na ovim prostoru, kod Niševca – podno Svrljiga, “otkrivene ranohrišćanske crkve“, što bi bilo u skladu sa “ statusom Meridia kao episkopskog sedišta “. Ovoj pretpostavci ide u prilog i podatak da su u Gradu Svrljigu napisani Svrljiški odlomci jevandjelja 1279. godine, koji su 1994., integralmo publikovani. Svrljiško jevanjdjelje je najstariji do danas pronadjeni spis stare srpske pismenosti u istočnoj Srbiji, koji govori o vrlo živom religijskom životu na ovim prostorima.
Na širem prostoru sadašnjeg grada Svrljiga i okoline,postoje vidljivi tragovi materijalne kulture koji sežu do paleolita,o čemu svedoče uglačane životinjske kosti pronadjene u Prekonoškoj pećini, koja je u 19. veku bila arheološki najistraživanija pećina. Što se tragova iz neolita tiče, reč je o pre svega o glačanim kamenim sekirama sa otvorom za držalje. Pronadjena bakarna krstasta sekira jeste relikt eneolitske kulture.
U pogledu ostataka materijalne kulture antiškog Svrljiga, danas su dostupni i poznati:
· žrtvenik, koji se danas nalazi u niškoj tvrdjavi. Na njemu je tekst na latinskom: “Jupiteru najboljem, najvećem i ostalim besmrtnim bogovima, u zdravlje dvojice naših gospodara, imperatora Avgusta (spomenik podiže) Lucije Aurelije Justin, rimski vitez, privržen njihovoj božanskoj prirodi”.
· Blok od krečnjaka, sa teško čitljivim tekstom, ali se jasno uočavaju dve reci; “ Imperator Cezar…”
· Miljokaz od krečnjaka, visine 148 cm, sa tekstom koji u prevodu glasi; “Imperatoru Cezaru Gaju Vibiju Trebonijanu Galu, Pobožnom, Srećnom, Nepobedivom Avgustu i Gaju Afiniju, Veldeminijanu Voluzijanu Avgustu”.
· Pločica od belog mermera iz čijeg teksta se vidi da je reč o natpisu većeg spomenika koji je posvećen boginji Heri.
Ostaci Grada Svrljiga, nalazili su se na jednoj visokoj steni vertikalnih strmina, koja je sa istočne strane obuhvaćena Timokom. Pristup gradu moguć je sa severozapadne strane, a narod ovaj put zove Vidinski put. Gradsku kapiju branila je jedna kula pravougaonog oblika, a sam grad ima nepravilan izdužen oblik, prilagodjen konfiguraciji terena. U blizini grada postoji i nekoliko crkvica i isposničkih pećina, koje se i danas mogu zapaziti uzvodno, na desnoj obali Svrljiškog Timoka.
No comments:
Post a Comment